به گزارش روابط عمومی بنیاد حامیان دانشگاه تهران، جندی شاپور، شهری که نامش با تمدن و فرهنگ ایران باستان عجین شده است، گوهری درخشان در دل تاریخ کهن است. جایی که علم و هنر، عشق و خرد در سایه‌ی شکوه ایران‌زمین جوانه زدند. در آن روزگار، این شهر بیش از یک مکان بود؛ تجسم رویای انسان‌هایی بود که به دنبال دانش و حقیقت بودند. نام جندی شاپور، همچون نغمه‌ای دلنشین در حافظه‌ی فرهنگ و ادب ایرانی نقش بسته است.
تولد یک افسانه
حدود 1800 سال پیش، در دوران شکوه‌مند ساسانیان، شهری به نام جندی شاپور در سرزمین خوزستان پدید آمد. این شهر در 18 کیلومتری جنوب خاوری دزفول، 50 کیلومتری شمال باختری شوشتر و 30 کیلومتری شرق شوش، در محلی که اکنون به روستای شاه‌آباد شهرت دارد، ساخته شد.
نام این شهر، که از واژه پهلوی “وندیو شاپور” برگرفته شده است، تجلی اقتدار و تدبیر شاهنشاه شاپور اول ساسانی بود. او این شهر را با دانش مهندسان ایرانی و طراحان یونانی و با کمک لژیونرهای رومی که مزدبگیر بودند، بر اساس نقشه‌های پیشرفته معماری یونانی، به ویژه سبک «هیپوداموس» که از سبک‌های برجسته شهرسازی یونان و روم در سده پنجم پیش از میلاد بود، بنا نهاد و این شهر به سرعت به یکی از مراکز مهم تجاری امپراتوری ساسانی تبدیل شد.
نغمه‌ای از هنر و علم
جندی شاپور، از همان ابتدا به‌عنوان یکی از اولین مراکز علمی جهان شناخته می‌شد. پزشکان، دانشمندان و فلاسفه از سراسر دنیا به این شهر سرازیر می‌شدند، هر گوشه از جندی شاپور، ملهم از آهنگ لطیف هنر و آوای دلنشین علم بود. در آنجا، دانش همچون گلی در دل طبیعت رشد می‌کرد و هنرمندان با الهام از زیبایی‌های اطراف، شاهکارهایی می‌آفریدند که جهان را مسحور می‌کردند. شهر، محل تلاقی دانش و هنر بود؛ جایی که هر ایده، همچون شکوفه‌ای درخت دانش را آراسته کرده بود.
پلی میان خاور و باختر
این شهر به‌راستی پلی بود میان فرهنگ‌های مختلف، جایی که اندیشه‌های شرق و غرب به هم پیوند می‌خوردند. این هم‌گرایی فکری باعث شد که جندی شاپور به نمادی از تعامل، دوستی و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز تبدیل شود. در این شهر، مرزهای جغرافیایی، نژادی و مذهبی بی‌معنا بود. هرکس که به دنبال حقیقت بود، در جندی شاپور جایی داشت.
این شهر به زودی از مرزهای ایران فراتر رفت و به گوش مردم بین‌النهرین، سوریه و یونان رسید. همین شهرت، کارگران و بازرگانان، و حتی پزشکان سریانی را به این شهر جذب کرد. فلاسفه‌ی یونانی، سریانی و یهودی نیز به تدریج به این شهر کوچ کردند، به طوری که در پایان دوران شاپور یکم، جندی شاپور به عنوان شهری علمی و فرهنگی شناخته شد. تحت هدایت و راهنمایی این بزرگان، فلسفه شرقی و پزشکی یونانی به هم پیوند خورد و منجر به شکل‌گیری حوزه‌های علمی جدید و پیشرو در جهان شد. جندی شاپور به یکی از مراکز برجسته علوم پزشکی و فلسفه تبدیل شد و دوران طلایی خود را در نیم‌قرن پادشاهی شاپور دوم تجربه کرد.
شکوفایی دانش
جنبش علمی بزرگ جندی شاپور، در سال 250 میلادی و به فرمان شاپور اول ساسانی آغاز شد. در آن دوران، هزاران کتاب، دست‌نویس و سنگ‌نبشته به کتابخانه‌های این شهر منتقل گردید. این اقدام بنیادین به عنوان هسته اولیه تحولات علمی و فرهنگی عظیمی که در آینده در جندی شاپور رخ داد، شناخته می‌شود. جندی شاپور به‌زودی به مرکز تجمع دانشمندان و فلاسفه برجسته جهان آن زمان بدل شد و زمینه‌ساز تحولات عظیم علمی در قرون آینده گردید.
اگرچه پس از شاپور اول، رونق جندی شاپور تا حدودی کاهش یافت و در زمان بهرام اول بخش‌هایی از شهر ویران شد، اما در دوران شاپور دوم این شهر نه تنها شکوه گذشته‌ی خود را باز یافت، بلکه با تأسیس دانشگاه و بیمارستان بزرگ خود به یکی از مراکز علمی و فرهنگی مهم جهان آن زمان تبدیل شد. عظمت این شهر به حدی رسید که شاپور دوم آن را به عنوان پایتخت زمستانی خود انتخاب کرد به نمادی از تمدن و دانش ایرانی در دوران باستان را شکل داد.
دانشگاه جندی شاپور: زیربنای عظمت علمی ایران و جهان
دانشگاه جندی شاپور، نمادی از یک دوران طلایی علمی بود. این دانشگاه از لحاظ تأثیرگذاری و اهمیت، با مراکز بزرگ علمی دنیا برابری می‌کرد و توانست پایه‌گذار بسیاری از دستاوردهای پزشکی، ریاضیات، فلسفه و علوم طبیعی باشد. دانشمندان بزرگی در اینجا تربیت شدند که آثارشان تا قرن‌ها بعد نیز الهام‌بخش جامعه‌ی بشری بوده است.
این دانشگاه و بیمارستان وابسته به آن در دوره‌های بعدی، به ویژه در زمان خسرو انوشیروان، به اوج عظمت علمی خود رسیدند. دانشکده‌های پزشکی، ریاضی، نجوم، فلسفه و کتابداری به پایه‌ای از رشد و تعالی دست یافتند که این شهر را به بزرگترین سازمان علمی جهان تبدیل کرد. حوزه‌های علمی این دانشگاه نه تنها بر ایران بلکه بر سراسر جهان اثر گذاشت و به عنوان زیربنای اصلی علوم اسلامی در قرون بعد شناخته شد. دانشمندان جندی شاپور با تکیه بر فلسفه باختری و عرفان شرقی، حوزه‌های علمی جدیدی را بسط دادند که تا سال 900 میلادی همچنان درخشش داشت.
جایگاه شفا و بهبود
جندی شاپور نه فقط مکانی برای تحصیل، بلکه پناهگاهی برای درمان دردها و بیماری‌ها بود. بیمارستان‌های این شهر، اولین مراکز تخصصی درمانی جهان محسوب می‌شدند. پزشکان نامدار از سرتاسر جهان به جندی شاپور می‌آمدند تا علم خود را به خدمت بگیرند و به بیماران شفا ببخشند. این شهر همچون دست شفابخش مادر طبیعت، مأمنی برای بهبود و آرامش بود.
پیوندی تاریخی با تمدن اسلامی
با ظهور اسلام و مهاجرت دانشمندان جندی شاپور به بغداد، و تأسیس بیت‌الحکمه در زمان عباسیان، جندی شاپور به تدریج به دوره افول رسید. بسیاری از تجربیات و دستاوردهای علمی جندی شاپور به بغداد منتقل شد و از آنجا به جهان اسلام و بعدها به اروپا راه یافت. این انتقال دانش‌ها به‌ویژه در عرصه‌های پزشکی و داروسازی، رنسانس اروپا را نیز تحت تأثیر قرار داد.
شهری که نمی‌میرد
هرچند جندی شاپور روزگاری به سرآمد و بناهای آن در زیر غبار زمان مدفون شد، اما نام و یاد این شهر هرگز نمرده است. جندی شاپور امروز، نه در ساختمان‌ها و خشت و بناها، بلکه در دل‌ها و ذهن‌ها زنده است. این شهر، به‌رغم گذر زمان، همچنان با تاریخ، فرهنگ و هویت ایرانی پیوند خورده است. این شهر به عنوان مهد علم و دانش، الگویی جاودان برای پژوهشگران و دانشمندان ایرانی و اسلامی باقی ماند و تأثیر آن بر تمدن‌های آینده جهان از جمله تمدن اسلامی و رنسانس اروپا، غیرقابل انکار است.
عشق به علم در سایه‌سار درختان کهن
درختان بلند و کهن‌سال جندی شاپور، شاهدانی ساکت اما عمیق از روزهایی بودند که جوانان مشتاق از اقصی نقاط جهان به این شهر می‌آمدند تا در سایه‌سار علم و دانش به مطالعه بپردازند. عشق به یادگیری و عطش برای دانستن، جندی شاپور را به مکانی جاودانه در تاریخ تبدیل کرد؛ مکانی که تا امروز نام آن با احترام و افتخار بر زبان‌ها جاری است.
برای خواندن مطالب بیش‌تر و جذاب‌تر و همراهی با ما در راستای ساختن بنیادی نیک و مستحکم برای دانشگاه و پیش‌بردن مرزهای علم، سایت و صفحات بنیاد حامیان دانشگاه تهران در فضای مجازی را دنبال نمایید.
برای ورود به صفحه جایزه حمایتی تحصیلی بنیاد حامیان: کلیک کنید
برای ورود به صفحه آپارات بنیاد حامیان: کلیک کنید
برای ورود به کانال تلگرام بنیاد حامیان: کلیک کنید
برای ورود به صفحه اینستاگرام بنیاد حامیان: کلیک کنید
برای ورود به کانال واتساپ بنیادحامیان: کلیک کنید
نویسنده: گلناز زندکریمی
گرافیست: شقایق دهقانی
منابع:
ویکی پدیا
احمدزاده، علی. (1387). پیشینه دانشگاه جندی شاپور. مجله علمی پزشکی جندی شاپور، 7(1 (مسلسل 56))، 1-11.
