معرفی نظامیه – به گزارش روابط عمومی بنیاد حامیان دانشگاه تهران، با شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی در ایران، موضوع جالبی که به چشم می‌خورد، تجلی روحیه انفاق و نیکوکاری به ویژه در زمینه ساخت مدارس بوده است. سرزمینی که مدارس بسیاری را برای تربیت مردمانی فرهیخته وقف کرده، ایران است. حمایت از دانشمندان و جویندگان علم با برپایی مراکز بزرگ علمی مانند دارالعلم‌ها و بیت الحکمه‌ها در سایه‌ی وقف، سرمشقی برای دیگر ملت‌ها بود.
ایران، مهد اندیشه‌های درخشان
امپراطوری سلجوقیان، این ترکان تازه مسلمان، مانند دیگر اقوام صحرانشین و بیابانگردی که به ایران تاختند، با آداب و رسوم جهانداری آشنایی نداشتند و توفیقشان در تشکیل این امپراطوری مقتدر، تنها از آن جهت بود که از وجود مردان لایق ایرانی استفاده کردند. خواجه نظام‌الملک طوسی، یکی از این مردان شایسته بود که پایه‌ی مدارس موقوفه را برای تعلیم و تربیت، از نیشابور تا بغداد بنا کرد.
از بلخ تا سوق‌الثلاثای بغداد
نظامیه‌ها در نیشابور و بلخ تا اصفهان و بصره دایر شده بود. موقوفات اهدایی صرف پرداخت مقرری به دانشجویان و اسکان آنان، حقوق استادان، کتابداران، خدمه و تعمیرات می‌‌شد. نقل است که خواجه ۱۰هزار دینار از دارایی خویش را هم برای آن وقف کرده بود. اما بزرگترین و مشهورترین آنان، نظامیه‌ی بغداد بود. این بنا در کنار دجله، میانه‌ی بازار سوق‌الثلاثا بنا شد و بازارها، کاروانسراها، گرمابه‌ها و ده‌های دور و نزدیک آن، همگی خریداری و وقف مدرسه شده بود. نظامیه، در مدت حیات سیصد ساله‌اش، بزرگ‌مردانی چون سعدی شیرازی، عمر خیام، امام محمد غزالی و نامداران و ادیبان دیگری را تقدیم به تمدن ایرانی اسلامی کرد.
دانش و عدالت، میراث جاودان خواجه‌ی طوسی
نظام‌الملک برای کلیه طلاب مقرری و انعام تعیین کرده بود و از شام و عراق عرب، تا عراق عجم و خراسان و سمرقند، از سفره احسان این وزیر باتدبیر ایرانی بهره می‌بردند. اقدامات خواجه مورد عنایت و تقلید خاص و عام قرار گرفت و بعدها در سراسر سرزمین اسلامی مشابه این عمل فراگیر شد؛ سایر سلاطین و امرا به او اقتدا کرده و در ممالک اسلامی مدارس موقوفه‌ی بسیاری دایر کردند. همچنین که مدارس نظامیه به عنوان نخستین سیستم آموزشی تحت حمایت دولت در تاریخ، الهام‌بخش سیستم دانشگاهی در اروپای غربی شد.
فرجام نظامیه
مدارس نظامیه سرنوشت‌هایی متفاوت از یکدیگر داشته‌اند و تنها حمله مغول عامل تخریب تمامی آن‌ها نبوده است. برخی از آن‌ها پیشتر از حملات مغول و در جریان اختلافات فرقه‌ای و مذهبی از میان رفته‌اند. برخی دیگر در جریان حملات مغول و برخی دیگر در سال‌های پس از آن و در ادوار بعدتر تخریب شده‌اند.
منابع و مأخذ
سلطان‌زاده، حسین.(1364). تاریخ مدارس ایران از عهد باستان تا تاسیس دارالفنون. تهران: آگاه.
فقیه اسفندیاری، مصطفی. (1390). نقش مدارس موقوفه در توسعه فرهنگ و تمدن اسلامی (مدارس اصفهان و یزد در ایران و مدارس نظامیه و مستنصریه در عراق). فصلنامه علمي پژوهشي. دوره6 ، شماره 23.
میرلوحی، پریما. (1398). مطالعه درباب ساختار معماری و سرنوشت مدارس نظامیه. سومین کنگره بین المللی عمران، معماری و شهرسازی معاصر.
برای خواندن مطالب بیش‌تر و جذاب‌تر و همراهی با ما در راستای ساختن بنیادی نیک و مستحکم برای دانشگاه و پیش‌بردن مرزهای علم، سایت و صفحات بنیاد حامیان دانشگاه تهران در فضای مجازی را دنبال نمایید.
برای ورود به صفحه جایزه حمایتی تحصیلی بنیاد حامیان: کلیک کنید
برای ورود به صفحه آپارات بنیاد حامیان: کلیک کنید
برای ورود به کانال تلگرام بنیاد حامیان: کلیک کنید
برای ورود به صفحه اینستاگرام بنیاد حامیان: کلیک کنید
برای ورود به کانال واتساپ بنیادحامیان: کلیک کنید
نویسنده: گلناز زندکریمی
گرافیست: شقایق دهقانی
