خیریه در حوزه‌ی رشد و توسعه‌ی علم و فناوری

خیریه سازمانی است که بدون دریافت سود، امکاناتی را برای افرادی که به آن نیاز دارند، فراهم می‌کند. معمولا افراد جامعه، درکی عمومی از تاثیر بخش‌های دیگر، مانند بخش تولید دارند ولی از خیریه‌ها و تأثیر آن بر همبستگی اجتماعی، افزایش فعالیت مدنی و دستیابی به عدالت شناخت چندانی ندارند. از این رو پرداختن به این بخش شایان توجه است.

در اغلب کشورهای جهان، اکثر کمک‌های خیریه به سازمان‌های غیرانتفاعی مانند کلیسا، مساجد، بیمارستان‌ها و دانشگاه‌ها صورت میگیرد و این راهی است که انتظار داریم در کشور ما نیز پیموده شود. این نوشته به وضعیت کمک‌های مردمی به علم و فناوری در کشورهای دیگر می‌پردازد و به دنبال پاسخ به این سوال است که اهمیت خیریه‌ها از کجا نشئت می‌گیرد و این اهمیت در بخش آموزش عالی چگونه است و چرا در بسیاری از کشورها، بخش بزرگی از کمک‌های مردمی به حوزه علم و فناوری تعلق میگیرد؟

خیریه‌های فعال در زمینه رشد علم و فناوری جایگاهی شناخته شده و ثابت در بسیاری از کشورها دارند. در این کشورها، دانشگاه‌ها با اتکا به کمک‌های مردمی به رشد و توسعه علم می‌پردازند که درنهایت همین توسعه به خود جامعه باز میگردد. در ادامه به آمار برخی از آن‌ها اشاره خواهد شد.

به گزارش شبکه ABC کل کمک‌های مردمی برای امور خیریه در آمریکا در سال ۲۰۱۹ حدود ۴۵۰ میلیارد دلار بوده است. این در حالی است که در همان سال سهم دانشگاه‌ها از این کمک‌های مردمی ۵۰ میلیارد دلار بوده؛ یعنی بیش از ۱۱ درصد از تمام کمک‌های مردمی در آمریکا سهم بخش علم و فناوری است که ۷ درصد به نسبت سه سال گذشته رشد داشته است. در بریتانیا از حدود ۱۰ میلیار پوند وقف  مردم به خیریه‌ها در سال ۲۰۱۸، بیست و پنج درصد از آن برای پژوهش‌های علمی و پزشکی بوده است. همچنین در استرالیا، در سال ۲۰۱۹، بیست و یک درصد از کمک‌های مردمی صرف کمک به علم و فناوری شده است.

در هرسه‌ کشور بیش از ۶۰ درصد مردم در فعالیت‌های خیریه‌ای با وقف مالی یا فعالیت داوطلبانه مشارکت می‌کنند. اغلب افراد در این سه کشور به صورت هفتگی یا سالیانه وجهی را به خیریه‌ها اهدا می‎کنند که به صورت میانگین در استرالیا ماهیانه بیش از ۱۰۰ دلار کمک مالی برای هر فرد مشارکت‌کننده است.  به همین دلیل است که دانشگاه‌ها، با داشتن سهمی از این کمک‌های مالی، می‌توانند به رشد و توسعه علم و گسترش امکانات خود بپردازند.

طبق مطالعات انجام شده، افرادی که کمک‌های خیرخواهانه انجام می‌دهند تحت تاثیر عوامل متعددی مانند پیشینه خانوادگی، گرایشات مذهبی یا تعلقات اخلاقی هستند. اما آنچه را که موجب کمک مالی افراد به بخش علم و فناوری به طور خاص می‌شود، می‌توان به پنج عامل تقسیم کرد:

1. اعتبار: دانشگاه‌ها مؤسسات بزرگی هستند و طبق تاریخ قابل دفاعی که دارند،می‌توانند وجوه دریافتی را به درستی به کار گیرند و به مصرف بهینه برسانند.
2. حوزه وسیع عمل: پروژه‌هایی که بخش علم و فناوری روی آن‌ها کار می‌کند، معمولا آن‌قدر گسترده‌است که ترجیحات و علایق تقریبا تمام خیرین را پوشش می‌دهد. تحقیقات علمی، بورسیه دانشجویان، حمایت از فرهنگ و هنر، ساخت محل تحصیل یا اقامت دانشجویان همه از مواردی هستند که دانشگاه‌ها با کمک‌های مردمی می‌توانند به آن‌ها بپردازند.
3. ارتباط خیرین با علم و دانش: همانطور که پیشتر ذکر شد، عموما افرادی که تحت تاثیر زمینه‌های زندگی شخصی هستند، به حوزه‌های مختلف رشد علم و فناوری کمک می‌کنند و کمک به این بخش هم معمولا تحت تاثیر ارتباطی که خیرین با علم و فناوری دارند و ارزشی که در نگاه آن‌ها بر علم نهاده می‌شود، قرار می‌گیرد.
4. جذابیت: فرصت مشارکت در یک اجتماع دانشگاهی و سرمایه‌گذاری برای اهداف و کارهای آن معمولا برای خیرین جذاب است. متخصص علوم کامپیوتر، جیمز مارتین، بعد از اهدای ۱۰۰ میلیون پوند به دانشگاه آکسفورد گفت: «این واقعا هیجان‌انگیزترین و بهترین فرصت زندگی من بود و زندگی من را به سمت بهتری تغییر داد… این فقط مربوط به وقف مادی آن نیست بلکه بخشی از پیشرفت‌های آینده بودن، مهم است».
5. درخواست بخش علم و فناوری: بخش آموزش، علم و فناوری با بیان شفاف‌تر نیازهای مالی خود، توانسته‌ است در مواقع لزوم حمایت‌های مالی مورد نیازش را از سوی مردم دریافت کند.

شاید دانستن این مطلب برای شما هم جالب باشد که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته جهان از ظرفیت وقف و فعالیت های خیریه برای پیشبرد و پیشرفت علم و فناوری استفاده میشود.

وقف از جمله موضوعاتی است که در حوزه های مختلفی کاربرد داشته و در هر زمینه‌ای که ورود کرده، موجب رشد و شکوفایی آن شده است. سنت حسنه وقف که بعنوان یک عمل خیرخواهانه شناخته می شود با توجه به نیت فرد واقف و اهدا کننده صرف امور مختلفی در حوزه های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، علمی، پژوهشی و… هزینه میشود. یکی از این حوزه ها، که از ارزش و جایگاه ویژه‌ای در عصر حاضر برخودار است، حوزه علم و فناوری می باشد.

به طور کلی فعالین حوزه‌ی وقف و امورخیریه در چهاردسته‌ی سیاست‌گذار، تنظیم‌گر، تسهیل گر و ارائه‌دهنده‌ی خدمات قرار داد.

اما جهت آشنایی با 5 کشور موفق در این زمینه که توانسته اند از ظرفیت وقف و خیریه به نحو احسن در پیشرفت علم و فناوری بهره ببرند ابتدا در مورد دلایل این انتخاب توضیحاتی خواهیم داد.

ابتدا دو عامل توسعه‌یافتگی علم و فناوری و برتر بودن در حوزه‌ی وقف و امورخیریه علم و فناوری موردبررسی قرارگرفته است.

به‌منظور انتخاب کشورهای برتر ازلحاظ توسعه‌یافتگی علمی، آمار ارائه‌شده توسط مجله علوم آمریکا موردبررسی قرار گرفته است. در این گزارش، 40 کشور برتر دنیا ازلحاظ توسعه‌یافتگی علمی بر اساس پنج شاخص زیر انتخاب شده‌اند:

1. تعداد مقالات موجود در گروه انتخابی ژورنال‌ها
2. مقادیر وزنی مقالات در گروه انتخابی ژورنال‌ها
3. تعداد پتنت‌ها
4. هزینه‌های ناخالص داخلی در راستای تحقیق و توسعه(GDE on R&D)
5. تعداد دکترهای رشته‌ی علوم و مهندسی که جوایزی را کسب کرده‌اند.

همچنین در ادامه 12 کشور برتر دنیا بر اساس پنج پارامتر در جدول ‏ آورده شده است.

 رتبه‌ی کشورهای منتخب جهان بر اساس پارامتر توسعه‌یافتگی علمی (مجله علوم آمریکا)

پارامتر دیگری که در انتخاب کشورهای برتر و موفق‌تر در حوزه‌ی وقف و خیریه‌ی علم و فناوری موردبررسی قرار می‌گیرند، برتر بودن کشورها در زمینه‌ی وقف و فعالیت‌های خیرخواهانه در حوزه‌ی علم و فناوری می‌باشد. یکی از پارامترهایی که در انتخاب کشورها مؤثر می‌باشد، حجم فعالیت‌های خیرخواهانه در حوزه‌ی علم و فناوری می‌باشد که از میان کشورهای منتخب جهان بر اساس پارامتر توسعه‌یافتگی علمی، 5 کشور زیر حجم بالاتری از فعالیت‌های خیرخواهانه‌ی خود را صرف فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی نموده‌اند که در ذیل مقادیر آن‌ها بیان شده است:

       1.آلمان 60.5%           2.استرالیا 18%           3.آمریکا 17%           4.بریتانیا 6%            5.کانادا 3%

وقف  در حوزه  علم و دانش را نوعی سرمایه‌گذاری  برای بهبود آینده است. اگر فرصت علم‌آموزی برای افراد بیشتری فراهم باشد و دانشگاه‌ها شرایط بهتری برای گسترش علم و دانش داشته باشند، تحقیقات بیشتری در زمینه‌های علمی صورت می پذیرد و جامعه با داشتن پشتوانه علمی قوی‌تر به سمت رشد و تعالی پیش می رود.