کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران – به گزارش روابط عمومی بنیاد حامیان دانشگاه تهران، در قلب دانشگاه تهران، درست در جنوب مسجد این دانشگاه، بنایی سربرافراشته که نماد تاریخ و علم و ادب است؛ گواهی است زنده بر تاریخ و فرهنگ ایران‌زمین. کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، با مساحتی بالغ بر 22٬۰۰۰ مترمربع و ۹ طبقه، بزرگ‌ترین کتابخانه دانشگاهی ایران و پناهگاه بی‌نظیری برای دانش‌پژوهان، تاریخ‌دوستان و عاشقان کتاب است.
در هیاهوی روزهای پرالتهاب
در دل روزهایی که ایران، تشنه‌ی دانایی و روشنایی بود، دانشگاه تهران تاسیس شد. گویی خورشیدی تازه می‌خواست بر آسمان دانش این سرزمین بتابد، تا نورش از تاریکی قرن‌ها جهل عبور کند. در سال ۱۳۱۳، سنگ بنای این مأوای علم و خرد گذاشته شد. چند سال بعد از تاسیس دانشگاه، یعنی سال‌های دهه‌ی بیست شمسی، روزگاران پُرالتهاب و پرهیاهویی برای ایران بود؛ روزهایی که خاک این سرزمین گویی در تب‌وتاب تولدی دوباره می‌سوخت.
ایرانِ دهه‌ی بیست، زخمی از اشغال بیگانگان بود. سایه‌های سنگین سربازان روس و انگلیس بر شانه‌های خسته‌ی ملت سنگینی می‌کرد. ایرانِ دهه‌ی بیست، داستانی بود از درد و امید، از اشک و خنده، از زخم و التیام. مردمی که با تمام وجود برای استقلال، آزادی، و عدالت جنگیدند، این دهه، یادگار دلیرانی است که نه در پیروزی مغرور شدند و نه در شکست مأیوس. اما در همین سال‌ها بود که افکار نو، همچون بهاری خجسته، از دل زمستان استبداد سر برآورد.
سرآغاز
در قلب دانشگاه تهران، درست در جنوب مسجد این دانشگاه، بنایی سربرافراشته که نماد تاریخ و علم و ادب است؛ گواهی است زنده بر تاریخ و فرهنگ ایران‌زمین. کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، با مساحتی بالغ بر 22٬۰۰۰ مترمربع و ۹ طبقه، بزرگ‌ترین کتابخانه دانشگاهی ایران و پناهگاه بی‌نظیری برای دانش‌پژوهان، تاریخ‌دوستان و عاشقان کتاب است.
ساختمان کتابخانه مرکزی، اثری از معمار برجسته بهمن پاک‌نیا، با نمای شیشه‌ای وسیع، حجم‌های خالص و عناصر سازه‌ای مدرن، تلفیقی از زیبایی و عملکرد را به نمایش می‌گذارد. این بنا که در محل زمین‌های تنیس سابق دانشگاه ساخته شد، امروز همچون نگینی در میان محوطه دانشگاه تهران می‌درخشد.
ارمغانی جاودان
داستان این گنجینه در سال ۱۳۲۸ آغاز شد، زمانی که سید محمد مشکات مجموعه‌ای از ۱۳۲۹ نسخه نفیس خطی خود را به دانشگاه تهران اهدا کرد. گفته مي‌شود فهرست اين كتاب‌ها خود كتاب مفصلي است. او با اهدای کتابخانه شخصی‌اش به دانشگاه تهران، گنجینه‌ای بی‌بدیل از دانش را برای نسل‌های آینده به یادگار گذاشت. این اقدام ارزنده، بذر شکل‌گیری یکی از بزرگ‌ترین و ارزشمندترین کتابخانه‌های خاورمیانه را کاشت. در ادامه، با تلاش‌های مدیران و دانشمندان برجسته‌ای چون ایرج افشار و سید حسین نصر، کتابخانه به مرور گسترش یافت و در سال ۱۳۵۰ در بنایی مدرن افتتاح شد.
برای خواندن زندگی‌نامه دکتر محمد مشکات و نقل‌قول عمیق ایشان، کلیک کنید.
تلاقی روح تاریخ با مدرنیته
کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران که بزرگ‌ترین و معتبرترین کتابخانه دانشگاهی کشور محسوب می‌شود، آینه‌ای از تاریخ علم و فرهنگ در ایران است و با در اختیار داشتن گنجینه‌ای از منابع ارزشمند، مسیری روشن برای دانشجویان، اساتید و پژوهشگران فراهم می‌کند.
در اول مهرماه ۱۳۵۰، ساختمان فعلی کتابخانه مرکزی افتتاح شد و از آن زمان تا کنون به یکی از ارکان اصلی دانشگاه تهران تبدیل شده است. این ساختمان با الهام از معماری مدرن و در عین حال با پیوندی عمیق به روح ایرانی، همچون پلی است میان سنت و نوگرایی. نمای بیرونی آن، با خطوط ساده و هندسه‌ای متین، گویی قصه‌ای آرام از تفکر و خرد را روایت می‌کند. فضای داخلی کتابخانه، با تالارهایی وسیع و نورگیرهایی که آسمان را به زمین نزدیک‌تر می‌کنند طراحی شده تا نه فقط مکان مطالعه باشد، بلکه حال و هوایی از آرامش و تمرکز را در دل دانشجویان و پژوهشگران ایجاد کند.
هر گوشه از این بنا به‌گونه‌ای طراحی شده که انگار معمارش، قلب دانشجو را می‌شناخته؛ جایی برای مطالعه، اندیشیدن، و غرق‌شدن در دنیای کتاب‌ها. این کتابخانه، با معماری موزون و متفکرانه‌اش، تجسمی است از ارزش‌هایی چون دانش، فرهنگ و جاودانگی. هر کسی که قدم به این بنا می‌گذارد، احساس می‌کند به مکانی وارد شده که در آن، گذشته و آینده دست به دست هم داده‌اند تا مسیر روشن‌تری برای انسان بسازند.
گنجینه‌های بی‌بدیل
این کتابخانه بیش از ۱۲٬۰۰۰ نسخه خطی، ۴۱٬۰۰۰ رساله دکتری و پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، و هزاران جلد کتاب کمیاب را در خود جای داده است. در تالار نشریات آن، دوره‌های صحافی‌شده هزاران مجله و روزنامه تاریخی به نمایش گذاشته شده و تالار محمدتقی دانش‌پژوه مجموعه‌ای غنی از عکس‌ها و اسناد تاریخی ایران را ارائه می‌دهد. این بخش میزبان بیش از ۱۷ هزار نسخه خطی است که بسیاری از آن‌ها بی‌نظیر و از گنجینه‌های تاریخی ایران به شمار می‌آیند. کتابخانه آرشیو گسترده‌ای از مجلات علمی داخلی و خارجی که پژوهشگران می‌توانند به آن‌ها دسترسی داشته باشند را هم فراهم کرده است.
فناوری و نوآوری در خدمت دانش
کتابخانه مرکزی، با راه‌اندازی تالار اطلاع‌رسانی و تجهیز آن به ده‌ها رایانه، امکان دسترسی به منابع دیجیتال و پایگاه‌های علمی معتبر را برای پژوهشگران فراهم کرده است. علاوه بر این، بخش گویاسازی کتاب برای دانشجویان نابینا و سیستم دیجیتالی‌سازی منابع، این مجموعه را در مسیر بهره‌وری بیشتر قرار داده‌اند.
با بیش از ۱۳۴ هزار منبع دیجیتال، شامل پایان‌نامه‌ها، نسخه‌های خطی اسکن شده و کتاب‌های الکترونیکی، این بخش امکان دسترسی سریع و آسان به منابع را برای پژوهشگران فراهم می‌کند.
تالارهایی به نام بزرگان
در دل کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، سه تالار به یاد سه چهره برجسته تاریخ علم و ادب ایران – خواجه نصیرالدین طوسی، محمدتقی دانش‌پژوه و رشیدالدین فضل‌الله همدانی – جای گرفته‌اند، و در هر یک گنجینه‌ای از نسخه‌های خطی بی‌مانند نگهداری می‌شود. این تالارها، گویی پنجره‌هایی به گذشته‌ای باشکوه‌اند، جایی که تاریخ در میان صفحات کتاب‌ها نفس می‌کشد.
در این مجموعه نفیس، نسخه‌هایی چون خمسه نظامی، شاهکار بی‌تکراری از شاهنامه فردوسی، نسخه خطی وندیداد، و آثار بی‌نظیری چون ذخیره خوارزمشاهی و مسالک و ممالک آرمیده‌اند، برخی از آن‌ها چنان ارزشمندند که در حافظه جهانی به ثبت رسیده‌اند. قدیمی‌ترین گوهر این گنجینه، نسخه خطی مجمل‌اللغه، اثر ابن فارس، است که در سال ۴۷۹ قمری کتابت شده و همچنان رازهای قرون را در دل خود حفظ کرده است.
تا سال ۱۳۸۷، این مجموعه حدود ۱۷٬۰۰۰ جلد کتاب خطی به زبان‌های فارسی، عربی و ترکی را در خود جای داده بود، هرکدام گویی زمزمه‌ای از گذشته‌های دور، حکایت‌گر روزگاری که در آن قلم، جهان را می‌ساخت و نور دانش در میان کلمات می‌درخشید. این گنجینه کتابخانه مرکزی، میراثی از گذشتگان است؛ مشعلی است برای آینده، برای آنان که همچنان در جستجوی رازهای ناگفته‌اند.
جهانی امن و بی‌انتها
کتابخانه مأمنی است که در دل سکوتش، صدای هزاران پرسش‌وپاسخ نهفته است؛ صدایی که از قرن‌ها پیش به گوش می‌رسد و همچنان طنین‌انداز است. کتابخانه‌ها، گنجینه‌هایی‌اند که از گوهرهای اندیشه بشر حراست می‌کنند و نقش‌شان در توسعه علم و فرهنگ، همچون قلبی است که خون حیات را به تمام بدن جامعه پمپاژ می‌کند.
کتابخانه‌ها مانند کتابخانه مرکزی، کوره‌هایی هستند که در آن‌ها فرهنگ یک ملت صیقل می‌خورد و به کمال می‌رسد. از میان قفسه‌های کتابخانه، جهانی ساخته می‌شود که در آن هر کلمه، بذری است برای آینده‌ای روشن‌تر. چه چیزی زیباتر از این که بدانیم، هر برگ کتاب، گامی است به سوی ساختن دنیایی که در آن نور دانش، تاریکی جهل را مغلوب می‌کند؟
نقش خیرین
سنگ بنای پیشرفت کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، مدیون حمایت‌ها و کمک‌های خیرین بزرگ‌اندیشی است که به غنای این گنجینه علمی افزوده‌اند. مهم‌ترین نمونه از این اقدامات، اهدای مجموعه نفیس سید محمد مشکوه است. همچنین تالار خواجه نصیرالدین طوسی که به تالار نفیس شهرت دارد، میزبان کتاب‌های کمیاب و مجموعه‌های ویژه‌ای است که توسط بزرگانی چون علی‌اصغر حکمت، یحیی مهدوی و حسنعلی غفاری اهدا شده‌اند. این حرکت فرهنگی، الگویی برای دیگر خیرین شد تا با اهدای کتاب‌ها، نسخه‌های خطی و منابع علمی، نقش مؤثری در توسعه علمی کشور ایفا کنند.
کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، نمادی از افتخار علمی ایران
کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، بیش از ۷ دهه پس از آغاز به کار، همچنان به‌عنوان قلب تپنده پژوهش و علم در ایران شناخته می‌شود. این گنجینه بی‌مانند، پلی است میان گذشته، حال و آینده؛ از نسخه‌های خطی کهن تا پیشرفته‌ترین ابزارهای دیجیتال، همه‌وهمه در خدمت دانش و پژوهش هستند.
در هر گوشه از کتابخانه مرکزی، می‌توان ردپای تاریخ، هنر و علم را یافت. برای آن‌ها که عاشق مطالعه، پژوهش و کشف اسرار تاریخ‌اند، این کتابخانه مقصدی است بی‌نظیر که هرگز فراموش نخواهد شد. کتابخانه مرکزی تجسم تاریخ، فرهنگ و علم در ایران است. با گنجینه‌ای بی‌نظیر از دانش و با تلاش‌های بی‌وقفه مسئولان و حمایت‌های خیرین، همچنان به ایفای نقش حیاتی خود در پیشبرد علم و فرهنگ ادامه خواهد داد؛ باغی است سرشار از درختان دانش و حکمت که در سایه‌اش، هر برگ از کتاب‌ها، شاخسارهای روشن آینده را برای اندیشمندان و جویندگان حقیقت می‌سازد.
برای خواندن مطالب بیشتر و جذاب‌تر و همراهی با ما در راستای ساختن بنیادی نیک و مستحکم برای دانشگاه و پیش‌بردن مرزهای علم، سایت و صفحات بنیاد حامیان دانشگاه تهران در فضای مجازی را دنبال نمایید.
برای ورود به صفحه جایزه حمایتی تحصیلی بنیاد حامیان: کلیک کنید
برای ورود به صفحه آپارات بنیاد حامیان: کلیک کنید
برای ورود به کانال تلگرام بنیاد حامیان: کلیک کنید
برای ورود به صفحه اینستاگرام بنیاد حامیان: کلیک کنید
برای ورود به کانال واتساپ بنیادحامیان: کلیک کنید
