به گزارش روابط عمومی بنیاد حامیان دانشگاه تهران، هر وقت به حقوق ایران می‌اندیشیم، یکی از نام‌هایی که به ذهن متبادر می‌شود، نام متعالی دکتر امیرناصر کاتوزیان است. درست همان‌‌طور که هر وقت به فلسفه فکر می‌کنیم، نام سقراط و افلاطون را به یاد می‌آوریم؛ یا هر زمان به شعر فارسی فکر می‌کنیم، نام فردوسی و سعدی طنین‌انداز می‌شود.
فرزندی از پارسایان
دکتر امیرناصر کاتوزیان در سال ۱۳۱۰ درکوچه دردار خیابان رى به دنیا آمد. خاندان کاتوزیان از خانواده‌هاى کهن و اصیل تهران به‌حساب می‌آمدند. نام خانوادگی آن‌ها از ابتدا تهرانی بود که بعدها به دلیل علاقه به زبان اصیل پارسى، لغت «کاتوزیان» را از شاهنامه براى نام خانوادگى خویش اقتباس مى‌کنند. به نقل از استاد، «کاتوزیان به معناى پارسایان است. این نام برگرفته از گروهى بود که تقریباً روحانیون دربار ساسانى را تشکیل مى‌دادند و درواقع طبقه باسواد زمانه خود بودند.»
پدرش، ابوالفضل کاتوزیان، وکیل دادگستری بود و عمویش نیز حقوقدان برجسته‌ای بود. این محیط خانوادگی علمی و حقوقی، تأثیر زیادی بر شکل‌گیری شخصیت و مسیر زندگی‌اش داشت. او همیشه مادرش را به عنوان نخستین معلم و مربی‌اش یاد می‌کرد.
از دبستان اقبال تا دانشگاه تهران
بعد از گذراندن دوره‌ی مدرسه، با انتخاب رشته حقوق تحصیلات خود را در دانشگاه ادامه داد و در این رشته موفق به کسب مدال درجه یک علمى این رشته شد. هرچند، در سال دوم دانشگاه، پدر را از دست داد؛ و تعهد خانوادگی باعث شد از امتیازش برای ادامه‌ی تحصیل در خارج از کشور صرف‌نظر کند.
پس از اتمام لیسانس در دادگسترى مشغول به کار می‌شود؛ اما در میانه راه، با قلبی پر از عشق به دانش و پژوهش، تصمیم می‌گیرد مسیر زندگی‌اش را به جای دادگستری، به تحقیق و آموزش اختصاص دهد. در ۱۳۵۱، به استادی تمام دانشگاه تهران با پایه یک استادی رسید و در ۱۳۵۸، سرپرست دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران شد.
ناصر کاتوزیان، قلب تپنده حقوق ایران
او را به حق می‌توان پدر علم حقوق ایران نامید. او در نوشتن و تدوین پیش‌نویس اولیه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نقش اساسی داشت. این استاد فرزانه، همه سالیان پربرکت عمر شریف خود را به چهره‌ای از قضاوت پیوند زد که آن را عدالت می‌نامید. عقیده داشت که «بالاترین ارزش اخلاقی انسان نمی‌تواند جز اجرای عدالت باشد.» کسی که با عشق و علاقه به علم و عدالت، زندگی خود را وقف خدمت به برپایی قانون در جامعه و آموزش نسل‌های جدید کرد.
به نقل از شاگردان، هر روز با شور و شوق به کلاس درس می‌رفت و دانشجویانش را به تفکر وادار می‌کرد. او معتقد بود که با علم و دانش می‌توان جهان را تغییر داد و این باور را به دانشجویانش منتقل می‌کرد. دکتر کاتوزیان با سخاوت علمی خود، الهام‌بخش نسل‌های آینده شد. او به دانشجویانش یاد داد که چگونه با چشمانی باز به جهان نگاه کنند و از هر فرصتی برای یادگیری استفاده کنند. دانشجويان با تمام وجود به درس‌هاي او گوش مي‌دادند چرا که گفتار او شبیه به قصه گفتن بود. تسلط بالایی كه بر کتاب‌ها و متون حقوقی داشت، او را در تدريس ياري مي‌كرد و شنونده مسحور و مجذوب مي‌شد.
مردی که قانون را به عدالت نگاشت
او ۵۷ کتاب نوشت که بیشترشان کتاب‌های آموزشی دانشگاهی هستند و در نوشتن و تدوین پیش‌نویس اولیه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران شرکت داشت. کاتوزیان حقوق را رسوب تاریخی اخلاق و جوهر حقوق را عدالت می‌دانست. او بر این باور بود که «قانون بدون رعایت عدالت هیچ شرافتی ندارد و عدالت والاترین ارزش‌هاست.»
تنها دانشش نبود که او را محبوب جامعه حقوقی و حتی قشرهای غیرحقوقی ایران و برخی دیگر کشورها از جمله افغانستان نمود، که آزادگی، عزت نفس و در کنار مردم ماندن و با همه ناملایمات و بی‌مهری‌های شکننده، در کشور و سرزمین مادری ماندن تا سفر همیشگی‌اش بود. دکتر کاتوزیان، تنها حقوقدان نبود. بلکه جامعه‌شناسی بودند که قواعد حقوقی را برای جامعه خویش پیرایش می‌کردند؛ گاه در لباس سیاستمداری ظاهر می‌شد که با شجاعت مجریان را به اصلاح امور ارشاد می‌کردند.
درخت تنومند سخاوت
این مرد فرزانه، نه تنها زکات علم خود، که آموزش و پرورش بود، در تمام سال‌های زندگی پرداخت کرده بود، بلکه با قلبی پر از محبت و دستانی سخاوتمند، لبخند را به چهره‌های بسیاری بازگرداند و به دانشجویان مستمند و نیازمند دست یاری می‌داد. او تمام زندگی خود را وقف دانش نمود و چشم و دل از دنیا بریده بود؛ بینش پدرانه‌ای به فرزندان این سرزمین داشتند و رفاه دانشجویان را خشنودی خود می‌دانستند. از همین رو بود که سکه‌های اهدایی برای «کتاب نظریه عمومی تعهدات» را بین دانشجویان بی‌بضاعت تقسیم می‌کرد. همچنین که ایشان در سال ۱۳۶۴، ۱۳۹ جلد نسخه خطی به کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران اهدا نمودند.
خفتن ستاره‌ی اجتهاد
دکتر ناصر کاتوزیان در یازدهم شهریور ۱۳۹۳ در تهران درگذشت. کسی که هیچ‌گاه دغدغه‌مندی برای آینده و اعتلای این مرز و بوم و صیانت از حقوق عامه را کنار نگذاشت. نمی‌توان گفت او واپسین چهره‌ی برجسته حقوقی ایران بودند، اما در میان واپسین‌ها، برجسته‌ترین بود. این مرد بزرگ غروب نکرده است، بلکه میراث علمی و اخلاقی او همچنان در دل‌ها و ذهن‌های دانشجویان و حقوق‌دانان ایران زنده است.
برای خواندن مطالب بیش‌تر و جذاب‌تر و همراهی با ما در راستای ساختن بنیادی نیک و مستحکم برای دانشگاه و پیش‌بردن مرزهای علم، سایت و صفحات بنیاد حامیان دانشگاه تهران در فضای مجازی را دنبال نمایید.
برای ورود به صفحه جایزه حمایتی تحصیلی بنیاد حامیان: کلیک کنید
برای ورود به صفحه آپارات بنیاد حامیان: کلیک کنید
برای ورود به کانال تلگرام بنیاد حامیان: کلیک کنید
برای ورود به صفحه اینستاگرام بنیاد حامیان: کلیک کنید
برای ورود به کانال واتساپ بنیادحامیان: کلیک کنید
